تسویه نقدی و فیزیکی قراردادهای اختیار معامله

چرا «نوع تسویه» در اختیار معامله مهم است؟

اختیار معامله (Options) قراردادی است که به خریدار حق (و نه الزام) خرید یا فروش دارایی پایه در قیمت مشخص (قیمت اعمال) تا سررسید یا در روز سررسید می‌دهد. اما آنچه بسیاری از معامله‌گران تازه‌وارد را غافلگیر می‌کند، «نحوهٔ تسویه» پس از اعمال اختیار است. نوع تسویه تعیین می‌کند در پایان بازی، چه چیزی جابه‌جا می‌شود: پول یا خود دارایی پایه. این تفاوت روی نیازهای نقدینگی، مدیریت ریسک، فرایندهای پشتی (Back Office)، ریسک‌های اجرایی، و حتی استراتژی‌های معاملاتی اثر مستقیم می‌گذارد.

به‌طور کلی دو الگوی تسویه داریم:

1. تسویهٔ نقدی (Cash Settlement)
2. تسویهٔ فیزیکی (Physical Settlement)

در ادامه، هر کدام را دقیق تعریف می‌کنیم، فرمول‌های برداشت سود/زیان را مرور می‌کنیم، با مثال جلو می‌رویم، و نکات اجرایی در بازار ایران را یادآور می‌شویم.

تسویهٔ نقدی (Cash Settlement)

در تسویهٔ نقدی، در روز اعمال/سررسید، به‌جای انتقال فیزیکی دارایی پایه (مثلاً سهام)، صرفاً «اختلاف ارزش ذاتی» قرارداد با پول تسویه می‌شود. یعنی اگر اختیار ارزش ذاتی مثبت داشته باشد، خریدار مبلغی معادل سود ذاتی دریافت می‌کند و فروشنده همان مبلغ را می‌پردازد؛ اگر اختیار بی‌ارزش شود (Out-of-the-Money)، تسویه‌ای رخ نمی‌دهد.

فرمول کلی سود/زیان در سررسید

• اختیار خرید (Call):
  سود خریدار در تسویهٔ نقدی = max⁡(ST−K,0)\max(S_T – K, 0) × اندازه قرارداد − کارمزدها
  سود فروشنده = معکوس آن (به‌اضافهٔ حق‌بیمه دریافتی که قبلاً گرفته است)
• اختیار فروش (Put):
  سود خریدار = max⁡(K−ST,0)\max(K – S_T, 0) × اندازه قرارداد − کارمزدها

در اینجا STS_T قیمت پایانی/مرجع دارایی پایه در سررسید و KK قیمت اعمال است.

نکته: در بورس ایران، «قیمت مرجع برای تسویه» مطابق دستورالعمل‌های بورس/فرابورس تعریف می‌شود (معمولاً قیمت پایانی یا قیمت نظری/مرجع اعلامی برای روز اعمال). معامله‌گر باید قبل از ورود، مشخصات نماد اختیار (برگه مشخصات قرارداد) را ببیند تا بداند ملاک تسویه دقیقاً چیست.

مثال عددی( Call، تسویهٔ نقدی)

فرض کنید اختیار خریدی روی سهم X با K=10,000K=10{,}000 ریال خریده‌اید، اندازهٔ قرارداد ۱٬۰۰۰ سهم است. در سررسید، ST=11,200S_T=11{,}200 ریال.
سود نقدی = (11,200−10,000)×1,000=1,200,000(11{,}200 – 10{,}000) \times 1{,}000 = 1{,}200{,}000 ریال.
اگر برای خرید اختیار قبلاً ۴۰۰٬۰۰۰ ریال پرمیوم پرداخت کرده باشید، سود خالص ≈ ۸۰۰٬۰۰۰ ریال (کارمزدها ساده‌سازی شده‌اند).

مزیت‌های تسویهٔ نقدی

• نیاز نقدینگی پیش‌بینی‌پذیر: شما لازم نیست در روز اعمال به‌دنبال تدارک سهم یا رقم درشت نقد باشید؛ اختلاف، نقدی جابه‌جا می‌شود.
• اجرای ساده: ریسک‌های عملیاتی (مانند کمبود موجودی سهم برای تحویل) کاهش می‌یابد.
• مناسب برای پوشش شاخص‌ها/دارایی‌های دشوار برای تحویل: در دنیا، اختیارهای مبتنی بر شاخص‌ها غالباً نقدی تسویه می‌شوند.

معایب تسویهٔ نقدی

• عدم دریافت/واگذاری فیزیکی سهم: اگر راهبرد شما اقتضا می‌کند در پایان واقعاً سهام را داشته باشید (مثلاً برای دریافت سود نقدی یا حقوق تقدم)، تسویهٔ نقدی این امکان را به‌طور مستقیم نمی‌دهد.
• وابستگی به «قیمت مرجع» روز اعمال: یک قیمت‌گذاری خاص (پایانی/میانگین) مبناست؛ اگر در آخرین دقایق نوسانات غیرعادی رخ دهد، نتیجهٔ تسویه تغییر می‌کند.

تسویهٔ فیزیکی (Physical Settlement)

در تسویهٔ فیزیکی، پس از اعمال، خودِ دارایی پایه جابه‌جا می‌شود: خریدار «کال» حق دارد سهم را با قیمت اعمال از فروشندهٔ اختیار خریداری کند و خریدار «پوت» حق دارد سهم را با قیمت اعمال به فروشندهٔ اختیار بفروشد. بنابراین طرفین باید برای تحویل/دریافت دارایی و وجه معادل آن آماده باشند.

فرمول سود/زیان در سررسید (دیدگاه اقتصادی)

• کال (Long Call):
  اگر ST>KS_T > K اعمال می‌کنید، سهم را به KK می‌خرید؛ ارزش اقتصادی لحظه‌ای شما ST−KS_T – K به‌ازای هر سهم است.
• پوت (Long Put):
  اگر ST<KS_T < K اعمال می‌کنید، سهم را به KK می‌فروشید؛ ارزش اقتصادی شما K−STK – S_T به‌ازای هر سهم است.

تفاوت با تسویهٔ نقدی در «فرایند» است: این‌جا پس از اعمال، واقعاً موقعیت سهامی جابه‌جا می‌شود و تسویهٔ وجوه مطابق رویه‌های شرکت سپرده‌گذاری/اتاق پایاپای انجام می‌گیرد.

مثال عددی (Put، تسویهٔ فیزیکی)

فرض کنید اختیار فروش با K=10,000K=10{,}000 ریال و اندازهٔ قرارداد ۱٬۰۰۰ سهم دارید و ST=8,700S_T=8{,}700 ریال. با اعمال پوت، شما ۱٬۰۰۰ سهم را به قیمت ۱۰٬۰۰۰ ریال تحویل می‌دهید و ۱۰ میلیون ریال دریافت می‌کنید. در عمل، ۱٫۳ میلیون ریال «ارزش اقتصادی» ایجاد کرده‌اید (قبل از پرمیوم و کارمزد). اگر قبلاً برای پوت، ۳۰۰٬۰۰۰ ریال پرمیوم داده بودید، سود خالص ≈ ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال.

مزیت‌های تسویهٔ فیزیکی

• دستیابی واقعی به سهم یا خروج واقعی از آن: برای راهبردهای سرمایه‌گذاری/پرتفوی بسیار ارزشمند است (مثلاً اجرای کاوردکال و تحویل سهم).
• کنترل پس از سررسید: اگر سهم را می‌گیرید می‌توانید نگهداری کنید، بفروشید، وثیقه کنید یا برای استراتژی‌های بعدی به‌کار ببرید.

معایب تسویهٔ فیزیکی

• نیاز به موجودی/نقدینگی کافی: فروشندهٔ کال باید احتمال تحویل سهم را پوشش دهد (ترجیحاً Covered باشد)، فروشندهٔ پوت باید توان خرید سهم را داشته باشد.
• ریسک عملیاتی و جریمه‌ها: کمبود موجودی در روز اعمال می‌تواند منجر به نقض تعهدات، هزینه‌های اضافه یا محدودیت‌های معاملاتی شود.

اجزای کلیدی در بازار ایران

هشدار دوستانه: جزئیات دقیق اجرایی (نحوهٔ اعلام درخواست اعمال، پنجرهٔ زمانی ثبت اعمال، قیمت مرجع تسویه، فرایند تخصیص، و مهلت تأمین وجه/سهم) در «مشخصات قرارداد» هر نماد اختیار و دستورالعمل‌های فعلی بورس/فرابورس تعیین می‌شود. پیش از معامله، حتماً برگهٔ مشخصات قرارداد را مطالعه کنید.

1)«روز اعمال» و «فرصت ثبت درخواست»

• معمولاً برای اعمال، باید در بازهٔ زمانی مشخصی از طریق کارگزار/سامانه آنلاین درخواست اعمال ثبت کنید (برای خریدار)، یا آمادگی ایفای تعهد (برای فروشنده) را اعلام/تأمین کنید.
• اگر در تسویهٔ نقدی باشید، با مثبت بودن ارزش ذاتی، اعمال معمولاً به‌صورت خودکار یا مطابق رویهٔ اعلامی انجام می‌شود. در برخی موارد «عدم اعمال خودکار» نیز ممکن است؛ بنابراین برگهٔ مشخصات را ملاک قرار دهید.

2) قیمت مرجع تسویه

• در تسویهٔ نقدی، مبنای محاسبهٔ اختلاف معمولاً «قیمت پایانی/مرجع» روز اعمال است.
• در تسویهٔ فیزیکی، معاملهٔ فیزیکی بر پایهٔ قیمت اعمال انجام می‌شود و انتقال سهم/وجه مطابق رویه‌های سپرده‌گذاری/اتاق پایاپای انجام می‌گیرد.

3) اندازهٔ قرارداد و گام قیمتی

• اندازهٔ قرارداد (مثلاً ۱٬۰۰۰ سهم) و گام‌های قیمتی اعمال در مشخصات هر نماد درج می‌شود. این پارامترها روی اندازهٔ سود/زیان و نیاز نقدینگی اثر دارند.

4)الزامات وجه تضمین (برای فروشندگان)

• فروشندهٔ اختیار (نویسنده) باید وجه تضمین/وثیقه لازم را نگه‌داری کند. در مواقع نوسان شدید یا نزدیک سررسید، کال مارجین محتمل است.
• در تسویهٔ فیزیکی:
  • فروشندهٔ کال در حالت Covered Call با داشتن سهم، ریسک عملیاتی و نیاز وجه تضمین را کاهش می‌دهد.
  • فروشندهٔ پوت باید توان خرید سهم را در قیمت اعمال داشته باشد (یا نقد کافی/تسهیلات).

5)کارمزدها و مالیات

• کارمزدهای خرید/فروش اختیار، اعمال، و انتقال فیزیکی (در صورت تسویهٔ فیزیکی) باید پیشاپیش بررسی شود. نرخ‌ها ممکن است تغییر کنند و بین بورس/فرابورس یا کارگزاران تفاوت‌های جزئی اجرایی وجود داشته باشد.

مقایسهٔ کاربردی – چه زمانی نقدی و چه زمانی فیزیکی؟

معیار	تسویهٔ نقدی	تسویهٔ فیزیکی
هدف اصلی	سفته‌بازی/پوشش بدون نیّت تحویل	سرمایه‌گذاری/پوشش با نیّت تحویل واقعی
پیچیدگی اجرا	پایین‌تر	بالاتر (تأمین سهم/وجه)
نیاز نقدینگی	پیش‌بینی‌پذیرتر	ممکن است سنگین باشد
ریسک عملیاتی	کمتر	بیشتر (کمبود موجودی/تاخیر)
انعطاف پس از سررسید	فقط دریافت/پرداخت اختلاف	مالکیت/خروج واقعی از سهم

راهنما:

• اگر یک هج‌کنندهٔ پرتفوی هستید و فقط می‌خواهید خلاف جهت ریسک حرکت کنید، تسویهٔ نقدی اغلب کافی و کارآمد است.
• اگر استراتژی مبتنی بر تحویل دارید (مثل فروش کال پوشش‌دار برای واگذاری سهم در قیمت‌های هدف)، تسویهٔ فیزیکی ترجیح دارد.

 

مثال‌های استراتژیک با تمرکز بر نوع تسویه

1)استراتژی کاورد کال (Covered Call) و تسویهٔ فیزیکی

دراستراتژی کاورد کال شما ۱۰٬۰۰۰ سهم شرکت A دارید و روی بخشی از آن کال می‌فروشید. اگر در سررسید ST>KS_T > K شود و اختیار اعمال شود، با تسویهٔ فیزیکی، سهم را با قیمت اعمال تحویل می‌دهید. مزیت: واگذاری در قیمت هدف + کسب پرمیوم. ریسک: از رشد مازاد بالاتر از K بهره‌مند نمی‌شوید و باید مطمئن باشید موجودی سهم برای تحویل کافی است.

2)استراتژی Protective Put و تسویهٔ نقدی

سهامدار هستید ولی از ریزش می‌ترسید. پوت می‌خرید. اگر قیمت سقوط کند، پوت در تسویهٔ نقدی اختلاف K−STK – S_T را برای شما نقد می‌کند و زیان پرتفوی را متعادل می‌سازد—بدون نیاز به فروش فیزیکی سهم یا ورود به فرایند انتقال.

3)استراتژی استرادل (Straddle) و استراتژی استرنگل (Strangle)

در استراتژی‌های دوطرفه (خرید کال + خرید پوت) استراتژی استرادل و استراتژی استرنگل، انتخاب تسویهٔ نقدی اجرای استراتژی را ساده می‌کند. اگر انتظار دارید نوسان شدید باشد اما نمی‌خواهید درگیر تحویل/دریافت سهم شوید، نقدی انتخاب طبیعی است.

4)فروش پوت برای ورود به سهم (Cash-Secured Put) با تسویهٔ فیزیکی

اگر قیمت فعلی بالاست ولی مایلید در قیمت پایین‌تر صاحب سهم شوید، فروش پوت در قیمت اعمال مطلوب می‌تواند راهی برای ورود باشد. اگر اعمال شود، در تسویهٔ فیزیکی، سهم را با KK می‌خرید (و قبلاً هم پرمیوم گرفته‌اید). باید نقدینگی کافی برای خرید را از قبل آماده کنید.

فرایندهای عملیاتی و ریسک‌های رایج

1. عدم ثبت به‌موقع درخواست اعمال (برای خریدار):
   بسته به نوع قرارداد، بعضی اختیارها نیاز به «ثبت درخواست اعمال» در بازهٔ مشخص دارند. اگر جا بمانید، ممکن است از ارزش ذاتی محروم شوید (به‌خصوص در قراردادهایی که اعمال خودکار ندارند).
2. کمبود موجودی سهم (برای فروشندهٔ کال در فیزیکی):
   اگر کال شما ITM شود و اعمال رخ دهد، باید سهم تحویل دهید. کمبود موجودی می‌تواند منجر به نقض تعهد و تبعات مالی/اعتباری شود. پوشش با سهام (Covered) یا بستن موقعیت پیش از سررسید راهکار است.
3. کمبود نقدینگی (برای فروشندهٔ پوت در فیزیکی):
   در اعمال پوت، باید وجه خرید سهم را بپردازید. برنامهٔ نقدینگی داشته باشید—حجم موقعیت را با توان مالی هم‌راستا کنید.
4. لغزش قیمتی در آخرین روز:
   در تسویهٔ نقدی، قیمت مرجع سررسید تعیین‌کننده است. نوسان‌های لحظه‌ای می‌تواند نتیجه را تغییر دهد؛ بنابراین مدیریت ریسک/بستن بخشی از موقعیت قبل از سررسید می‌تواند منطقی باشد.
5. تغییرات دستورالعمل‌ها:
   مقررات بازارها پویاست. همیشه آخرین «دستورالعمل معاملات اختیار معامله» و «مشخصات قرارداد» را بررسی کنید.

محاسبهٔ پرداختی‌ها (چک‌لیست محاسباتی سریع)

برای تسویهٔ نقدی:

• تعیین STS_T (قیمت مرجع سررسید)
• محاسبهٔ ارزش ذاتی:
  • کال: max⁡(ST−K,0)\max(S_T – K, 0)
  • پوت: max⁡(K−ST,0)\max(K – S_T, 0)
• ضرب در اندازهٔ قرارداد و تعداد قراردادها
• کسر/افزودن کارمزدها و پرمیوم پرداختی/دریافتی

برای تسویهٔ فیزیکی:

• احراز موجودی/نقدینگی کافی برای ایفای تعهد
• اجرای انتقال سهم/وجه بر مبنای KK و اندازهٔ قرارداد
• توجه به مهلت‌های تسویهٔ وجوه (DVP) و هزینه‌های انتقال

تصمیم‌گیری حرفه‌ای – یک فریم‌ورک ساده

1. هدف استراتژیک: آیا می‌خواهید مالک/فاقد سهم شوید یا فقط محافظت/سود از نوسان؟
2. محدودیت نقدینگی: توان نقدی و اعتباری شما چقدر است؟
3. ظرفیت عملیاتی: آیا امکان مدیریت تحویل/دریافت را دارید؟
4. هزینهٔ کل: کارمزدها، مارجین، مالیات احتمالی، لغزش قیمتی.
5. ریسک مقرراتی: آخرین دستورالعمل‌ها و مشخصات قرارداد را بررسی کرده‌اید؟
6. Plan B: اگر بازار خلاف انتظار رفت، برنامهٔ خروج یا رول‌کردن (Roll) چیست؟

زمان تسویه نقدی اختیار معامله چه روزی است؟

در بازار اختیار معامله (Options)، پس از سررسید قرارداد، دو حالت وجود دارد:

1. تسویه فیزیکی (تحویل دارایی پایه)
2. تسویه نقدی (پرداخت اختلاف قیمت بدون جابه‌جایی دارایی پایه)

در بورس اوراق بهادار تهران و بازار مشتقه ایران، اختیار معامله‌ها عمدتاً به صورت تسویه نقدی بسته می‌شوند.

 طبق دستورالعمل‌های سازمان بورس:

• آخرین روز معاملاتی هر قرارداد اختیار معامله، تاریخ سررسید آن است.
• پس از بسته شدن معاملات در روز سررسید، موقعیت‌های باز (که بسته نشده‌اند) وارد فرآیند تسویه می‌شوند.
• تسویه نقدی معمولاً در اولین روز کاری پس از سررسید انجام می‌شود.

به‌عبارت ساده:

• اگر سررسید یک قرارداد اختیار معامله چهارشنبه باشد،
  تسویه نقدی آن در روز کاری بعد (معمولاً شنبه) توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) انجام می‌گیرد.

مثال عددی:

فرض کنید اختیار خرید (Call Option) سهمی با قیمت اعمال 2000 تومان و تاریخ سررسید 25 مرداد دارید.

• در روز سررسید، قیمت پایانی سهم در بازار نقدی 2300 تومان باشد.
• اختلاف = 2300 – 2000 = 300 تومان
• در صورتی که اختیار معامله در سررسید در سود (ITM) باشد، این 300 تومان به‌صورت تسویه نقدی به حساب دارنده قرارداد واریز می‌شود.

و این واریز طبق مقررات، روز کاری بعد از سررسید به حساب مشتری نزد کارگزاری منظور خواهد شد.

جمع‌بندی:
زمان تسویه نقدی اختیار معامله در ایران، اولین روز کاری پس از تاریخ سررسید قرارداد است.

چک‌لیست قابل چاپ تسویه اختیار معامله

چک‌لیست قابل چاپ و یک جدول اکسل محاسبه‌گر سود/زیان بر اساس نوع تسویه (نقدی/فیزیکی)، اندازهٔ قرارداد و کارمزدها در اختیار شما گذاشته شده تا در معاملات روزمره از آن استفاده کنید.

چک‌لیست روزانه قرارداد اختیار معامله

۱. مشخصات قرارداد

• نوع اختیار: Call / Put
• نوع تسویه: نقدی / فیزیکی
• نماد و دارایی پایه
• قیمت اعمال (K)
• اندازه قرارداد (تعداد دارایی پایه در هر قرارداد)
• تاریخ سررسید

۲. موقعیت معاملاتی

• خریدار / فروشنده
• تعداد قراردادها
• پرمیوم پرداختی/دریافتی
• کارمزدها

۳. مدیریت نقدینگی و موجودی

• در صورت تسویه فیزیکی – Call: موجودی سهم کافی برای تحویل دارم؟
• در صورت تسویه فیزیکی – Put: نقدینگی لازم برای خرید سهم دارم؟
• در صورت تسویه نقدی: وجه لازم برای مارجین یا اختلاف تسویه را در حساب دارم؟

۴. ریسک و برنامه پشتیبان

• سناریو در صورت زیان سنگین چیست؟ (بستن موقعیت/رول کردن/هج کردن)
• قیمت مرجع تسویه را از کجا باید چک کنم؟
• درخواست اعمال باید ثبت شود یا خودکار است؟

۵. کنترل نهایی قبل از سررسید

• بررسی وضعیت سود/زیان در اکسل محاسبه‌گر
• مرور آخرین دستورالعمل و مشخصات قرارداد
• تأمین وجه/سهم در سامانه کارگزاری
• ثبت درخواست اعمال (در صورت نیاز)

مقایسهٔ تسویه نقدی و فیزیکی در معاملات آپشن

برای درک بهتر، یک جدول مقایسهٔ جامع بین تسویه نقدی و تسویه فیزیکی در معاملات آپشن (اختیار معامله)

معیار	تسویه نقدی (Cash Settlement)	تسویه فیزیکی (Physical Settlement)
تعریف	فقط اختلاف ارزش ذاتی قرارداد به‌صورت وجه نقد بین خریدار و فروشنده جابه‌جا می‌شود.	خودِ دارایی پایه (مثلاً سهام) بین طرفین جابه‌جا می‌شود؛ خریدار کال سهم را می‌خرد یا خریدار پوت سهم را می‌فروشد.
نحوه محاسبه سود/زیان	max⁡(ST−K,0)\max(S_T – K, 0) یا max⁡(K−ST,0)\max(K – S_T, 0) × اندازه قرارداد	تفاوت ارزش اقتصادی از طریق انتقال واقعی دارایی و وجه معادل آن تحقق می‌یابد.
نیاز نقدینگی/دارایی	صرفاً پرداخت یا دریافت اختلاف نقدی؛ نیاز به سهم یا نقدینگی درشت وجود ندارد.	فروشندهٔ کال باید سهام کافی داشته باشد؛ فروشندهٔ پوت باید نقدینگی کافی برای خرید سهم داشته باشد.
پیچیدگی اجرا	ساده‌تر، بدون ریسک عملیاتی تحویل سهم	پیچیده‌تر؛ شامل انتقال سهم و وجه، کنترل موجودی، ریسک کمبود دارایی
کاربرد رایج	قراردادهای مبتنی بر شاخص‌ها یا ابزارهایی که تحویل فیزیکی دشوار است. همچنین برای سفته‌بازی و پوشش ساده.	زمانی که استراتژی مستلزم مالکیت یا واگذاری واقعی دارایی باشد (مثل کاوردکال یا ورود به سهم با فروش پوت).
مزایا	اجرای آسان، ریسک عملیاتی پایین، نیاز نقدینگی کمتر	دستیابی به مالکیت واقعی دارایی، امکان مدیریت پرتفوی بعد از سررسید
معایب	عدم دریافت سهم، وابستگی به قیمت مرجع روز اعمال	ریسک نقض تعهد در صورت کمبود موجودی، نیاز نقدی/دارایی سنگین
در بازار ایران	بیشتر برای آپشن‌های مبتنی بر شاخص یا برخی قراردادهای خاص	بیشتر برای آپشن‌های سهام (که دارایی پایه قابل تحویل است)

تفاوت تسویه نقدی و فیزیکی در قرارداد اختیار معامله؟

تفاوت اصلی بین تسویه نقدی و تسویه فیزیکی در نحوه‌ی نهایی‌سازی تعهدات انواع قرارداد اختیار معامله است.

به طور خلاصه:

• تسویه نقدی → ساده‌تر، سریع‌تر، مناسب سفته‌بازی.
• تسویه فیزیکی → واقعی‌تر، پیچیده‌تر، مناسب پوشش ریسک و سرمایه‌گذاران بنیادی.

پرسش‌های پرتکرار

آیا می‌توان نوع تسویه را وسط عمر قرارداد تغییر داد؟
خیر؛ نوع تسویه جزء مشخصات قرارداد است و از ابتدا برای هر نماد تعیین شده است.

اگر در تسویهٔ فیزیکی، فروشندهٔ کال سهم کافی نداشته باشد چه می‌شود؟
نقض تعهد به‌شمار می‌آید و می‌تواند موجب جریمه/تسویهٔ اجباری، مسدودی یا محدودیت اعتباری شود. مدیریت موقعیت و پوشش از قبل الزامی است.

در تسویهٔ نقدی، اگر اختیار اندکی ITM باشد اعمال خودکار می‌شود؟
به رویهٔ هر نماد و دستورالعمل بستگی دارد. برخی بازارها آستانهٔ حداقلی برای اعمال خودکار دارند. در ایران نیز باید مشخصات قرارداد را ببینید و روی «اتکا به خودکار بودن» حساب قطعی نکنید—بهترین کار ثبت و پیگیری فعالانه است.

حق‌بیمهٔ اختیار چه زمانی اثرش را در سود/زیان می‌گذارد؟
پرمیوم در لحظهٔ معامله نقداً جابه‌جا می‌شود و در جمع‌بندی سود/زیان نهایی شما مؤثر است، اما در محاسبهٔ «ارزش ذاتی سررسید» دخالت مستقیم ندارد.

جمع‌بندی

«تسویهٔ نقدی» و «تسویهٔ فیزیکی» دو ریل موازی‌اند که مسیر نهایی قرارداد اختیار معامله را تعیین می‌کنند. انتخاب بین آن‌ها کاملاً وابسته به هدف استراتژیک شماست:

• اگر دنبال سادگی اجرایی، پوشش سریع، و عدم درگیری با انتقال فیزیکی سهم هستید، تسویهٔ نقدی غالباً مناسب‌تر است.
• اگر خواهان مالکیت/واگذاری واقعی دارایی در سررسید و بهره‌گیری از منافع/تعهدات مستقیم آن هستید، تسویهٔ فیزیکی انتخاب منطقی‌تری است—البته با مدیریت دقیق موجودی و نقدینگی.

در بازار ایران، تفاوت‌های مهم اجرایی (از جمله قیمت مرجع تسویه، پنجرهٔ اعمال، نحوهٔ تخصیص، و الزامات تضمین) در «مشخصات قرارداد» هر نماد و دستورالعمل‌های جاری بورس/فرابورس تعریف می‌شود. بنابراین پیش از ورود به هر موقعیت، این اسناد را با دقت بخوانید، سناریوهای مختلف را عددی شبیه‌سازی کنید، و برای روز اعمال «نقشهٔ اقدام» داشته باشید.